Antonomasie? Eponiemen? Huh??

Iedereen kent Tipp-Ex. Als ik aan mijn buur vraag of ik haar tippex mag gebruiken dan krijg ik een roller met correctie lint. Maar niet van het merk Tipp-Ex! Of waarom noemen veel mensen willekeurig welke balpen een bic? En waarom noemen wij een saxofoon een saxofoon? Waar komt die naam vandaan?  Ik vroeg mij af hoe dit eigenlijk gekomen is. Waarom gebruiken wij merknamen om soortproducten aan te duiden? En waarom hebben sommige voorwerpen een naam die is afgeleid van hun uitvinder?

Antonomasie

 Merkverwatering of antonomasie is wanneer de merknaam van een voorwerp of product na een tijd gebruikt wordt om alle soortgelijke producten aan te duiden. Dit komt vaak voor als dat ene merk overheerst op de markt en de meerderheid van de mensen dus producten van dat merk gebruikt. Na een tijd zien andere bedrijven dat het een handig gebruiksvoorwerp is en gaan het ook verkopen. In de spreektaal blijft wel de merknaam van het eerste bedrijf hangen en gebruikt men dat om al de soortgelijke producten aan te duiden. Andere bekende voorbeelden van antonomasie zijn labello, aspirine, barbie...

Eponiem

Een ander, vergelijkbaar fenomeen is wanneer de naam van de uitvinder wordt gebruikt als naam van een product. Eponiemen zijn meestal uitvindingen die worden vernoemd naar de uitvinder. Neem nu bijvoorbeeld Adolphe Sax. Hij creëerde in 1846 een nieuw blaasinstrument en liet een patent zetten op het woord 'saxofoon'. Daarom noemen wij dat instrument een saxofoon!
Een ander voorbeeld is de zeppelin. Een Duitse graaf Ferdinand von Zeppelin had een droom om te kunnen vliegen met een bestuurbaar luchtschip. Deze droom komt uit, want in 1900 vliegt de eerste sigaarvormige ballon door de lucht. Uiteindelijk heeft men meer dan 100 zeppelins gebouwd en gebruikt voor verschillende doelen.
En wie heeft nog niet gehoord van brailleschrift? Braille is soort geschrift dat speciaal ontwikkeld is voor blinden. De Fransman Louis Braille, die zelf blind was geworden op driejarige leeftijd, ontwikkelde en perfectioneerde het geschrift.

Antonomasie en eponiemen zijn zo geïntegreerd in onze taal dat wij er niet eens meer over nadenken. Toch vind ik het wel leuk om te weten waar de namen vandaan komen.